آتشکده زرتشتیان، نگین معماری معاصر یزد
تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۱۵۳۴۱۰
در محدوده مرکزی شهر تاریخی یزد، از میدان شهید بهشتی(مجاهدین) که به سمت شرق شهر می‌رویم، در فاصله‌ای نه چندان زیاد، با گذر از برج ساعت فردوسی که امروزه آن را به نام بانی آن، مارکار می‌نامند، در ابتدای خیابان آیت‌الله کاشانی، به آتشکده زرتشتیان یزد می‌رسیم؛ فضایی که سال‌هاست با آرامشی وصف‌ناپذیر آتش مقدس را در بر گرفته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به گزارش ایسنا- آتشکده ورهرام در زمینی به مساحت 6362 گز مربع(6881 مترمربع) که در سال‌های ساخت این بنا در بیرون باروی شرقی شهر تاریخی قرار داشته، بنا نهاده شده است؛ هرچند که توسعه معاصر شهر، این بنای تاریخی را در هسته مرکزی یزد قرار داده است.
آتشکده زرتشتیان که به شماره 2431 در نمایه آثار ملی ایران به ثبت میراث فرهنگی رسیده است، اوایل دوره پهلوی(سال 1313 خورشیدی) در زمینی که اهدایی چند تن از نیک‌اندیشان زرتشتی بود، با سرمایه اصلی انجمن پارسیان هند ساخته شد.
ارباب جمشید امانت که سرپرستی و نظارت بر ساختمان آتشکده را عهده‌دار بوده، در خاطرات خود می‌نویسد: «برای جلب توجه کمک پارسیان هندوستان پنج بار به آن دیار سفر کردم. چهار بار با کشتی‌های بخار بر روی آب‌های خروشان اقیانوس هند و یک بار پیاده و با شتر در ریگزارهای بلوچستان ایران و پاکستان که بالاخره انجمن پارسیان هند پرداخت هزینه ساختمان آتش ورهرام را پذیرفت». آتش ورهرام سرانجام در سال 1321 خورشیدی در این ساختمان تخت‌نشین شد.
معماری آتشکده را برخی متأثر از آتشکده‌های پارسیان هند می‌دانند و گروهی از منتقدان معماری هم نگاهی الگوبردارانه به مرکز و واگویه کردن گویش معماری پایتخت می‌پندارند که در ادامه سبک تهران به عنوان شیوه رایج معماری پهلوی اول مرسوم بوده است، اما گذشته از نگاه کلان معمارانه در ساخت آتشکده، این اثر را می‌توان یکی از شاهکارهای معماری ایران و نگین معماری معاصر یزد دانست که نشان از تحولات اجتماعی گسترده‌ای در دوران خود دارد.
برای بازدید از آتشکده باید از درب جنوبی واقع در خیابان کاشانی وارد شویم. در بدو ورود، حوض زیبای خوش‌فرم در میانه حیاط به مخاطب خوشامد می‌گوید و ناخودآگاه به مکثی کوتاه فرا می‌خواندت تا نقش بنای اصلی که آتش مقدس را در آغوش کشیده، به رخ بکشد. چند لحظه‌ای بیشتر نمی‌پاید که نگاه در هم‌پیوندی حوض و پله‌های سه‌سویه ایوان دست به دست می‌شود و از ستون‌های مقابل ایوان جنوبی به فراز سردر بنا رهنمون می‌شود؛ جایی که نگاره فروهر خودنمایی می‌کند.
فروهر که از نظر واژگانی به معنای پیش‌بر یا فرابرنده است، برترین گوهر وجود آدمی است که پرتوی از فروغ بیکران ذات اهورامزدا دارد و انسان با دریافت حقیقت آن که هنجار راستی را حاکم بر همه هستی می‌داند، به رسایی خواهد رسید.
در زمان هخامنشیان، برای درفش ملی ایران، نشانی طرح انداختند که بسیاری از مفاهیم بنیادین آیین زرتشت را در خود داشت و بر این باور بودند که پیروی از مفاهیم آن، پایداری، جاودانی، سرافرازی و آزادگی ایران‌زمین را به همراه خواهد داشت. بر این اساس این نشان را فروهر نام نهادند؛ نشانی که هر جزء آن آموزه‌ای را القا می‌کند.
سیمای پیر نورانی در این نگاره، بهره‌گیری از پند پیران و پارسایان را گوشزد می‌کند. دست راست او که رو به سوی آسمان دارد، نشانه فراروی است. حلقه‌ای در دست چپ، نشان از پیمانی بزرگ دارد که همان مبارزه پیگیر و خستگی‌ناپذیر با ناراستی برای نیرو بخشیدن به فروزه راستی است. حلقه دور کمر او وظیفه انسان را در رهایی از وابستگی‌های دروغین این جهان یادآور می‌شود. دو رشته آویخته آوردگاه نیکی و بدی را نمایندگی می‌کند. اندام زیرین که سه بخش دارد، به رها ساختن اندیشه و گفتار و کردار بد تأکید دارد و دو بال گشوده نگاره، اندیشه و گفتار و کردار نیک را خاطرنشان می‌کند.
از زیر نگاره فروهر که بگذری، به سالن جنوبی وارد خواهی شد. تصاویر و پوسترهایی برای آشنایی با باورهای زرتشیان بر دیوارهای سالن است؛ اما آنچه در این سالن به چشم می‌آید، دریچه‌ای به اتاق آتش است؛ همان آتش مقدس که زرتشتیان ایران بیش از 1500 سال آن را روشن نگاه داشته‌اند.
آتش ورهرام یکی از سه آتش پر ارج و پرشکوه روزگار فروانروایی ساسانیان است که به دلیل برخورداری از شأن و شهرت بالاتر، به نام ورهرام(پیروزی) خوانده می‌شدند. بنابر روایت‌های تاریخی، این آتش آذرفرنبغ نام داشته که در دارابگرد فارس نگهداری می‌شده است. در زمان شهریاری انوشیروان دادگر به کاریان فارس منتقل می‌شود و در آتشکده‌ای به همین نام تخت‌نشین می‌گردد.
آتش، در سده دهم میلادی، برای در امان ماندن آتش از بیگانگان، به یزد آورده می‌شود و برای سالیان دراز در غار و روستاهای زرتشتی‌نشین یزد از دستبرد بدخواهان به دور می‌ماند. در سال 1134 یزدگردی(1189 هجری) دوباره به یزد بازگردانده می‌شود و در محله دستوران(کوی موبدان) پابرجا ماند تا اینکه در سال 1311 یزدگردی(1321 خورشیدی) آذر دیرسال و دیرپای فرنبغ در آتشکده نوبنیاد آن روزها آرام می‌گیرد و امروزه از آتش مقدس زرتشتیان ایران به شمار می‌آید.
بیرون سالن آتش، در ضلع غربی فضای آتشکده، سالن ورجاوند باشندگان را به خود می‌خواند که هرچند نوبنیاد است، اما محتوای پرباری از فرهنگ و آیین زرتشتیان را در خود به نمایش گذاشته است. در طبقه زیرین آن، نمایشگاه عکس هنرمندان زرتشتی برپاست که لحظه‌هایی ناب از زندگی هم‌کیشان خود را در قاب تصویر به بند کشیده و در پیش چشمان میهمانان نیایشگاه خود به نمایش گذاشته‌اند.
در انتهای سالن نمایشگاه عکس، پله‌هایی به درون زمین می‌روند، کنجکاوی بیننده را برمی‌انگیزد. با پله‌ها که همراه شوی، خود را در مخزن آب‌انباری کوچک، اما بی‌نهایت زیبا و آرام می‌یابی که رد باریکه نور چراغ‌هایش برای چند دقیقه انسان را از غوغای هیاهوی زمین آسوده می‌کند.
در فضای بیرون، تمام آنچه را که یاد شد، انبوهی از درختان سرو و کاج در بر گرفته‌اند؛ نگاره سرو را بر دیوارهای فضا هم می‌توان دید. زرتشتیان بر این باورند که نخستین بار زرتشت، سرو را از بهشت به زمین آورده و بذر آن را در زمین کاشته است. سرو در نگاه ایرانیان نشانی است از زندگی، جاودانگی و استواری؛ نمادی که در ادبیات سرزمین‌مان نیز بازتاب دیرینه‌ای دارد و شاید از همین روست که در منظر و فضاسازی معماری ایران نیز جایگاهی بسزایی دارد.
عرصه‌ای به مساحت 15 هکتار از محله زرتشتیان به عنوان بخشی از شهر میراث جهانی یزد، به واسطه استقرار آتشکده ورهرام و دیگر عناصر زرتشتیان و همچنین حضور و تداوم زندگی شهروندان زرتشتی در این محله که از سال‌های دور در تعامل با مسلمانان، جلوه‌هایی بی‌نظیر از همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان را آفریده‌اند، در تیرماه 1396 به ثبت جهانی یونسکو رسید.
امروزه نیز زندگی مسالمت‌آمیز و همراه با احترام شهروندان مسلمان و زرتشتی در دارالعباده یزد، تعاملات اجتماعی و اقتصادی ایشان، برگزاری آیین‌ها و همچنین استقرار عناصر دینی ایشان در کنار یکدیگر، نه تنها نشان از پیشینه‌ای تاریخی دارد، بلکه نشانگر یکی از ارزش‌های برجسته جهانی شهر تاریخی یزد است که حفظ و تداوم آن از اهمیت بسزایی برخوردار است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: آتشکده زرتشتیان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۱۵۳۴۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
برگزاری رویداد «خشتانه» در واحد یزد
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، مسئول برگزاری رویداد خشتانه گفت: نخستین جشنواره معماری در دانشکده هنر و معماری واحد یزد درحال برگزاری است که یکی از این برنامه‌ها، برگزاری رویداد خشتانه بود. دکتر فهیمه السادات میرجلیلی اظهار داشت: این رویدادعلمی دانشجویی همزمان با هفته بزرگ داشت معماری به همت انجمن علمی معماری (مهرازان) دانشکده هنر و معماری دانشگاه برگزار شد. دکتر میرجلیلی در ادامه تصریح کرد: رویداد خشتانه می‌تواند علاوه بر تجربه ساخت عناصر معماری در قالب کوچک؛ دانشجویان علاقه‌مند با انجام کار‌های تیمی که یکی ازنیاز‌های رشته‌ی معماری می‌باشد آشنا شوند. وی هدف این رویداد را انجام کار تیمی دانشجویی با مواد و مصالح جذاب (خشت‌های کوچک و ملات) عنوان کرد که با حضور ۱۵ نفر؛ در قالب سه گروه تیمی به رقابت پرداختند. گفتنی است: نخستین دوره جشنواره معماری دانشگاه آزاد یزد همراه با اجرای برنامه‌های متنوعی همچون برگزاری سمینار‌های علمی با حضور اساتید صاحب نظر؛ بازدید از بافت تاریخی یزد و برگزاری ورکشاپ‌های تخصصی متناسب با رشته مهندسی معماری است.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان